و اعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا و اذكروا نعمت الله عليكم اذ كنتم اعدآء فالف بين قلوبكم فاصبحتم بنعمته اخوانا. (1)
مسلمانان چون دندانههاي شانه با هم برابرند و چون اعضاي يك بدن زنده، منسجم و هماهنگ. كه آسيب در يك عضو باعث تشويش و نابساماني در ديگر اعضاء خواهد بود.
آنچه كه آنانرا به هم پيوند ميدهد ريشه در نهاد انساني دارد و برخاسته از ضرورت تداوم حيات است.
جهان را خداي يگانه آفريده و نظام و سنتيگانه بر آن بخشيده تا كسي نتواند همانند خاشاك پراكنده بر روي آب، بي اراده و سرگردان به هر گرداب و منجلابي سر نهد و يا چون گوسپندي بريده از گله باشد كه گرگهاي در كمين نشسته را طعمهاي چرب و نرم شود و به عذاب ابدي تفرقه و نفاق و شرك گرفتار آيد.
مؤمنين، برادراني يكدل و يكرنگند كه همچون مشتي آهنين بر فرق كفار كفتار خوي فرود آيند و همانند سدي استوار و بنياني محكم از رخنه خناسان در صفوف به هم پيوسته و شكوهمندشان بپرهيزند.
دستان توانمند مسلمانان را انقلاب اسلامي ايران در سنت دشمن شكن نماز جمعه به يكديگر پيوند داد و پس از قرنها سكوت و دشمني و فراموشي، مسجد جامع شهرها و ميعادگاههاي نماز جمعه با فرياد شكوه بخش خطيبان متعهد و طنين الله اكبر نمازگزاران همسو و هم جهت، آذين يافت. و اينك نمازهاي جمعه ما در جاي جاي اين كشور خدائي، يادگاري است عزيز و جانسوز و ارزشمند و دل افروز از «ابوذر زمان» (2) و اولين «شهيد عظيم الشان محراب» (3) و «معلم اخلاق و مهذب نفوس (4) » و «فقيه فداكار (5) » صدوق و شريفترين (6) عطاي الهي، كه امروز به امامت مراد و محبوب خود، احياگر سنن حياتبخش اسلام و روح خدا در جسم بيجان جهان معاصر، در بيت المعمور عرش الهي هر روز جمعه و هر صبح و شام به نماز ايستادهاند تا نظارهگر لطف خدا و منتظر تلاش ما در حفظ ارزشها و شعارهاي اسلام ناب محمدي صلي الله عليه و آله و سلم در سايه امام جمعه (7) و ولي جمع و رهنما و رهبر جهان اسلام باشند.
قال الله تبارك و تعالي:
يا ايها الذين امنوا اذا نودي للصلوة من يوم الجمعة فاسعوا الي ذكر الله و ذروا البيع ذلكم خير لكم ان كنتم تعلمون.
«صدق الله العلي العظيم»
«سوره مباركه جمعه آيه 9»
اي كساني كه ايمان آوردهايدهر گاه شما را براي نماز روز جمعه بخوانند في الحال به ذكر خدا بشتابيد و كسب و تجارت را رها كنيد كه اين (نماز جمعه، از هر تجارت سودمندي) اگر بدانيد براي شما بهتر خواهد بود.
1. نماز جمعه، حج فقراء
عن ابيعبد الله عليه السلام قال:
جآء اعرابي الي النبي صلي الله عليه و آله و سلم ... فقال يا رسول الله اني تهيات الي الحج كذا و كذا مرة فما قدر لي فقال:
...عليك بالجمعة فانها حج المساكين.
امام صادق عليه السلام فرمود:
باديه نشيني بحضور پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم رسيد و عرضه داشت: چندين بار آماده سفر حجشدهام اما توفيق نيافتم، حضرت فرمود: نماز جمعه را درياب كه حج تهي دستان است.
«وسائل الشيعه، ج 5، ص 5»
2. حج و عمره در هر جمعه
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
ان لكم في كل جمعة حجة و عمرة فالحجة الهجيرة للجمعةو العمرة انتظار العصر بعد الجمعة.
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
هر روز جمعه براي شما ثواب يك حج و يك عمره است، حجشما شتاب و مبادرت به نماز جمعه و عمره شما انتظار اقامه نماز عصر پس از نماز جمعه است.
«كنز العمال/ج 7/ ص 737/ حديث 21173»
3. شتاب شايسته
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
ثلاث لو يعلم الناس ما فيهن لركضوا الابل في طلبهن:
الاذان و الصف الاول و الغدو الي الجمعة.
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
اگر مردم ميدانستند در اذان گفتن و صف اول جماعت ايستادن و صبحگاهان به نماز جمعه شتافتن چه سودهايي نهفته است، بر پشت كوهان شترها سوار شده به جستجوي آن ميپرداختند.
«وسائل الشيعه/ ج 5/ ص 3»
4. گامهاي نسوز
قال الصادق عليه السلام:
ما من قدم سعت الي الجمعة الا حرم الله جسدها علي النار.
امام صادق عليه السلام فرمود:
هيچ قدمي نيست كه در راه نماز جمعه برداشته شود مگر آنكه خدا بدن آن را بر آتش حرام ميسازد.
«وسائل الشيعه/ ج 5/ ص 3»
5. نماز جمعه ملاك قرب به خدا
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
يجلس الناس من الله يوم القيامة علي قدر رواحهم الي الجمعات الاول و الثاني و الثالث.
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
نزديكي مردم با خداوند در روز قيامتبه مقدار رفتن آنها به نماز جمعه به ترتيب نفر اول و دوم و سوم است.
«مستدرك الوسائل/ ج 6/ص 39»
6. نماز جمعه بيمه بهشت
قال اميرالمؤمنين عليه السلام:
ضمنت لستة علي الله الجنة، منهم رجل خرج الي الجمعة فمات فله الجنة.
اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود:
در محضر خداوند براي شش گروه ضمانتبهشت نمودهام، يكي از آنان كسي است كه به قصد نماز جمعه از منزل خارج شده و در آن حال مرگ او فرا رسيده است.
«وسائل الشيعه/ ج 5/ ص 11»
7. مسافر و نماز جمعه
عن الصادق عليه السلام انه قال:
ايما مسافر صلي الجمعة رغبة فيها و حبالها اعطاه الله عز و جل اجر ماة جمعة للمقيم.
امام صادق عليه السلام فرمود:
هر مسافري كه به خاطر رغبت و علاقه خودش در نماز جمعه حاضر شود، خداوند او را پاداش صد نماز جمعه غير مسافر عطا نمايد.
«وسائل الشيعه/ج 5/ص 26»
8. كوچكترين تجمع جمعه
عن زرارة قال: قلت لابي جعفر عليه السلام:
علي من تجب الجمعة؟ قال عليه السلام:
تجب علي سبعة نفر من المسلمين و لا جمعة لاقل من خمسة من المسلمين احدهم الامام.
...امام باقر عليه السلام فرمود:
هر گاه هفت نفر جمع شدند نماز جمعه واجب ميشود و اين نماز با كمتر از پنج نفر- كه يكي از آنها پيش نماز است - برپا نميشود.
«وسائل الشيعه/ ج 5/ ص 8»
9. كيفر ترك نماز جمعه
و قال النبي صلي الله عليه و آله و سلم في خطبة طويلة نقلها المخالف و المؤالف:
ان الله فرض عليكم الجمعة فمن تركها في حياتي او بعد موتي استخفافا بها او جحودا لها فلا جمع الله شمله و لا بارك له في امره. الا و لا صلاة له الا و لا زكاة له الا و لا حج له الا و لا صوم له الا و لا بر له حتي يتوب.
پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم ضمن خطبهاي طولاني كه سني و شيعه آنرا نقل نمودهاند فرمود:
خداوند نماز جمعه را بر شما واجب فرموده است، هر كس در حيات و يا در ممات من بخاطر سبك شماري و يا انكار، آنرا ترك نمايد خداوند كار او بسامان نكند و بر زندگي او بركت ندهد. آگاه باشيد نماز او، زكات او، حج او و روزه و اعمال خير او مقبول نيست مگر اينكه توبه كند.
«وسائل الشيعه/ج 5/ ص 7»
10. ترك نماز جمعه مايه غفلت
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
لينتهين اقوام عن ودعهم الجمعات او ليختمن الله علي قلوبهم ثم ليكونن من الغافلين.
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
بعضي از گروهها از ترك نماز جمعه بپرهيزند، در غير اين صورت بر دلهاي آنان مهر نفاق زده خواهد شد. آنگاه در صف غافلين در خواهند آمد.
«كنز العمال/ ج 7/ ص 727/حديث 21134
11. نابودي جامعه در ترك نماز جمعه
قال علي عليه السلام:
ثلاثة ان انتم خالفتم فيهن ائمتكم هلكتم جمعتكم و جهاد عدوكم و مناسككم.
حضرت علي عليه السلام فرمود:
اگر با رهبران و پيشوايانتان در سه چيز مخالفت كنيد هلاك ميشويد: نماز جمعه و جهاد با دشمن و مناسك حج.
«مستدرك الوسائل/ج 6/ص 7»
12. منافق شناسي
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
من ترك ثلاث جمعات من غير عذر كتب من المنافقين.
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
هر كسي سه نماز جمعه - پي در پي-را بدون عذر ترك نمايد در رديف منافقين ثبتخواهد شد.
«كنز العمال/ج 7/ص 729/حديث 21135
13. كار در وقت نماز جمعه
قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم:
من استاجر اجيرا فلا يحبسه عن الجمعة فياثم.
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود:
هر كس كارگري را بكار بگمارد، چنانچه او را از نماز جمعه منع كند، گناه نموده است.
«مستدرك الوسائل/ج 6/ص 7»
14. نماز جمعه زندانيان
عن ابي عبدالله عليه السلام قال:
ان علي الامام ان يخرج المحبسين في الدين يوم الجمعة الي الجمعة و يوم العيد الي العيد و يرسل معهم فاذا قضوا الصلاة ردهم الي السجن.
امام صادق عليه السلام فرمود:
امام(حاكم اسلامي) بايد زندانيان مسلمان را كه بخاطر بدهي خود به زندان افتادهاند به نماز جمعه و نماز عيد حاضر نمايد و پس از اقامه نماز آنانرا به زندان برگرداند.
«وسائل الشيعه/ج 5/ص 36»
15. آمادگي براي نماز جمعه
عن ابي جعفر عليه السلام قال:
و الله لقد بلغني ان اصحاب النبي صلي الله عليه و آله و سلم كانوا يتجهزون للجمعة يوم الخميس لانه يوم مضيق علي المسلمين.
امام باقر عليه السلام فرمود:
بخدا قسم شنيدهام كه ياران پيامبر گرامي صلي الله عليه و آله و سلم از روز پنجشنبه خود را براي نماز جمعه آماده مينمودند چون روز جمعه براي مسلمانان فشرده است-فرصت و امكانات كم است.
«وسائل الشيعه/ج 5ص 46»
16. ادب و آداب نماز جمعه
قال ابو عبدالله عليه السلام:
ليتزين احدكم يوم الجمعة يغتسل و يتطيب و يسرح لحيته و يلبس انظف ثيابه و ليتهيا للجمعة و ليكن عليه في ذلك اليوم السكينة و الوقار...
امام صادق عليه السلام فرمود:
يكايك شما بايد در روز جمعه خود را بيارايد، غسل كند، عطر بزند و ريش و موهاي خود را شانه نمايد و پاكيزهترين لباسهاي خود را بپوشد و براي نماز جمعه آماده شود و البته بايد آرامش و وقار در رفتار او نمايان باشد.
«فروع كافي/ج 3/ص 417»
17. فرشتگان ماموران ثبت
عن النبي صلي الله عليه و آله و سلم انه قال:
اذا كان يوم الجمعة كان علي كل باب من ابواب المسجد ملآئكة يكتبون الاول فالاول فاذا جلس الامام طووا الصحف و جاؤوا يستمعون الذكر.
پيامبر گرامي اسلام(ص) فرمود:
وقتي روز جمعه فرا ميرسد بر هر دري از درهاي مسجد فرشتگاني نشستهاند و نام مردم را به ترتيب ورود، اول و دوم و سوم... مينويسند تا آنگاه كه امام جمعه در جايگاه خود قرار گرفت پروندهها را پيچيده و براي شنيدن ذكر (خطبهها) مينشينند.
«مستدرك الوسائل/ج 6/ص 38.»
18. سلام بر نمازگزاران جمعه
قال علي عليه السلام:
من السنة اذا صعد الامام المنبر ان يسلم اذا استقبل الناس.
امام علي عليه السلام فرمود:
يكي از سنن اسلامي اين است كه وقتي امام جمعه در جايگاه خطبه قرار گرفتبه مردم سلام كند.
«وسائل الشيعه/ج 5/ص 43.»
19. پايگاه سياسي اخلاقي نظام
عن الرضا عليه السلام قال:
انما جعلت الخطبة يوم الجمعة لان الجمعة مشهد عام فاراد ان يكون للامير سبب الي موعظتهم و ترغيبهم في الطاعة و ترهيبهم من المعصية و توقيفهم علي ما اراد من مصلحة دينهم و دنياهم و يخبرهم بما ورد عليهم من الافاق-و- من الاهوال التي لهم فيها المضرة و المنفعة.
امام رضا عليه السلام فرمود:
انگيزه خواندن خطبه در نماز جمعه آن است كه: چون جمعه روز حضور عمومي است. اسلام خواسته تا فرماندار-نماينده دولت اسلامي-وسيلهاي- تريبوني-داشته باشد براي موعظه مردم و تشويق آنان به اجراي قوانين و اطاعت از دستورات الهي و پرهيز از نافرماني- قانون شكني- و معصيت و همچنين بتواند از اين طريق مردم را در جريان برنامهها و تصميمات متخذه مربوط به دين و دنياي آنان قرار دهد و از آنچه در جهان ميگذرد- و به نحوي با حيات مسلمين ارتباط دارد -و از حوادث و پيشآمدهايي كه ضرر يا منفعتي- تاثير مثبتيا منفي- براي آنها دارد آنان را مطلع نمايد.
«وسائل الشيعه/ ج 5/ ص 40»
20. سكوت به هنگام خطبه
عن ابي عبدالله عليه السلام قال:
اذا خطب الامام يوم الجمعة فلا ينبغي لاحد ان يتكلم حتي يفرغ الامام من خطبته.
امام صادق عليه السلام فرمود:
به هنگام خطبه امام جمعه سزاوار نيست كسي سخن بگويد تا آنگاه كه امام از خطبه فارغ گردد.
«وسائل الشيعه/ج 5/ص 29»
21. دو ركعتخطابه
عن ابي عبد الله عليه السلام في حديث قال:
انما جعلت الجمعة ركعتين من اجل الخطبتين فهي صلاة حتي ينزل الامام.
امام صادق عليه السلام فرمود:
نماز جمعه به خاطر دو خطبهاي كه دارد دو ركعتشده است. پس از آن دو خطبه در واقع دو ركعت از نماز است- و مردم به هنگام شنيدن خطبه در حال نمازند- تا امام از جايگاه فرود آيد.
«وسائل الشيعه/ج 5/ص 15»
22. نماز جمعه و اجابت دعا
عن ابي عبدالله عليه السلام قال:
الساعة التي تستجاب فيها الدعآء يوم الجمعة مابين فراغ الامام من الخطبة الي ان يستوي الناس في الصفوف و ساعة اخري من اخر النهار الي غروب الشمس.
امام صادق عليه السلام فرمود:
ساعتهايي از روز جمعه كه دعا مستجاب ميشود:
ساعتهايي از روز جمعه كه دعا مستجاب ميشود: فاصله بين فراغت امام از خطبه تا تنظيم صفوف -آغاز نماز- و آخرين ساعات روز جمعه تا غروب آفتاب است«وسائل الشيعه/ج 5/ص 46»
پي نوشت :
1.سوره آل عمران: آيه 103.
2.لقبي كه امام راحل بر آية الله طالقاني اولين امام جمعه تهران نهادند.
3. اولين شهيد محراب آية الله مدني، جمله از پيام امام (قدس سره) است.
4.دومين شهيد محراب آية الله دستغيب، جمله از پيام امام (قدس سره) است.
5.سومين شهيد محراب آية الله صدوقي يزدي، جمله از پيام امام (قدس سره) است.
6.چهارمين شهيد محراب آيد الله اشرفي اصفهاني.
7.اشاره به مقام معظم رهبري كه به حكم امام(قدس سره) امام جمعه رسمي تهران هستند.
